Een educatieve museumapp waarmee jongeren zich spiegelen aan de Joodse cultuur

Even kennismaken

Het Joods Cultureel Kwartier (JCK) is hét kennis- en collectiecentrum over 400 jaar Joodse aanwezigheid in Nederland. Het Kwartier is gevestigd in de van oudsher Amsterdams Joodse buurt. Het is een verzameling van vier cultuurhistorische gebouwen die binnen een kleine afstand van elkaar gevestigd zijn.

‍

"Het Joods Cultureel Kwartier wil de gedachte ondersteunen dat het kennen van het verhaal van de ander je helpt bij het begrijpen en vormgeven van je eigen verhaal. Dat is precies waar het concept gebruik van maakt."
_{Giel Blankestijn - Digital Designer}

Een tour over… jezelf

Als je een museum binnenstapt, dan ga je je verdiepen in iets of iemand anders. Tenminste, zo werkt het vaak. Maar deze app werkt nét even iets anders. Jongeren zijn op zoek naar hun eigen identiteit, waar ze bij horen en hoe ze zich verhouden tot anderen. Daarom leren jongeren in deze app hoe ze kijken naar vijf belangrijke thema’s in hun leefwereld: liefde, familie, vriendschap, de klas en identiteit.

Hoe? Door zichzelf te spiegelen aan de rijke cultuur en gewoontes van de Joodse gemeenschap, die aan dezelfde thema’s wordt opgehangen. Want als je je verdiept in andere tradities en levenswijzen, heb je een startpunt - om je vanaf te zetten, of juist bij aan te sluiten. Zo leer je een beter begrip te vormen van je eigen opvattingen en ideeën en leer je jezelf (en je klasgenootjes) beter kennen.

Op pad met de app

De app navigeert jongeren eerst naar een object of ruimte. Gevonden? Dan kunnen jongeren via informatie in de app kennismaken met het object of de ruimte. Als de context helder is, wordt de verbinding met henzelf gemaakt. Dat doen we met een prikkelende en herkenbare situatie uit de leefwereld van jongeren. Die situatie is tevens het opstapje naar de vraag die jongeren daarna moeten beantwoorden, gezamenlijk óf individueel. Vraag ingevuld? Door naar de volgende plek.

‍

Per tour is ervoor gezorgd dat de objecten en ruimtes elkaar logisch opvolgen. Dus geen tour die van de hak op de tak springt, maar eentje met een duidelijk verhaal.

Test in de synagoge

De flow hebben we in de Portugese Synagoge getest met verschillende middelbare schoolklassen. Dat heeft waardevolle inzichten opgeleverd die we voor livegang nog in de app hebben verwerkt. Zo hebben we de letterlijke route naar een object of ruimte er nu uitgehaald, de app laat alleen zien wat het eindpunt is, waardoor het meer een speurtocht wordt. Want speuren: dat is leuk!

Stap voor stap naar een leerzame app

• Het digital design is gebaseerd op de huisstijl van het Joods Cultureel Kwartier. Om de vertaalslag naar de app te maken, is het kleurenpalet verrijkt. Zo kon er per thema een gevoel van personalisatie ontstaan.
  ‍
• De thema-afbeeldingen zijn gegenereerd door AI, omdat de afbeeldingen waar we naar op zoek waren niet bestonden en lastig te produceren waren. Een primeur voor het Joods Cultureel Kwartier én voor ons.
  ‍
• De afbeeldingen laten personages zien in de thematische setting, dus in de klas, in een familie, enzovoorts. Zo kunnen jongeren zich makkelijker met de personages identificeren, in lijn met het concept: jezelf spiegelen aan een ander.
  ‍
• Het concept zie je ook terug in de rode draad van de grafische look and feel: de vormen lijken in eerste instantie misschien organisch, maar volgen de contouren van een spiegel. Tot slot is de interface specifiek ontworpen en geoptimaliseerd voor tabletapparaten.

Mix tussen tekst en audiofragmenten

Per tour komen jongeren langs vijf objecten of ruimtes. En per object of ruimte heeft het Joods Cultureel Kwartier veel te vertellen. Daarom is er gekozen voor een mix tussen tekst en audiofragmenten om een Tora aan tekst te voorkomen. We gebruiken daarbij woorden ván de doelgroep en op B1-taalniveau. Dus geen ‘relatie’ maar ‘verkering’. Verder is de tone of voice open, eerlijk en uitnodigend.

Een gepaste doorvertaling

In maart 2024 heeft het Nationale Holocaustmuseum haar deuren geopend: een nieuw museum van het Joods Cultureel Kwartier. Voor het museum is een speciale en gepaste doorvertaling van de app gemaakt. De routes gaan over anti-Joodse maatregelen, onderduiken, verzet, verraad en verschillende concentratie- en vernietigingskampen.

Maar in tegenstelling tot de synagoge wordt er per object of ruimte geen persoonlijke vertaalslag gemaakt naar jongeren. Leed kun je namelijk niet met elkaar vergelijken. De vragen nodigen daarom uit om je in te leven in de verhalen van Joden. ‘Welke anti-Joodse maatregel vind je het heftigst?’, ‘Hoe denk je dat Joden aan informatie over de kampen kwamen?’ en ‘Hoe zorg jij ervoor dat je de geschiedenis niet vergeet?’

Resultaten & Kamervragen

De Spiegel-tour is een succesvolle digitale tool die educatie en beleving combineert. Alleen in  2024 al hebben 33 schoolgroepen de tour in het Nationaal Holocaustmuseum gevolgd, goed voor 55 klassen en 1498 scholieren. Daarnaast hebben zes schoolgroepen de tour in de Portugese Synagoge gedaan, bestaande uit 11 klassen en 317 scholieren.



Op beleidsniveau heeft de Spiegel-tour geleid tot Kamervragen en erkenning in een kamerbrief van de staatssecretaris van VWS. De minister heeft de educatieve waarde van de Spiegel-tour erkend en onderstreept het belang van de oplossing en de maatschappelijke impact.