Hoe schrijf ik voor iedereen?

In Nederland hebben we 6 taalniveaus. Deze taalniveaus geven aan hoe goed iemand een taal begrijpt, schrijft en spreekt. Wist je dat zo’n 60% van de Nederlandse bevolking taalniveau B1 heeft of lager? Schrijf je moeilijker, dan bereik je een minder groot publiek.

Hoe schrijf je teksten met een taalniveau B1? 80% van Nederland spreekt de taal op niveau B1. Die 80% begrijpt zinnen die uit veel voorkomende woorden bestaan. Denk bijvoorbeeld aan een tiener of je oma. Ook voor taalfanaten kan B1 prettig zijn, omdat de tekst sneller en makkelijker te lezen is.

Wat zijn dan trucjes om een tekst op te leveren die lekker leest voor iedereen? Allereerst: scan de teksten op actief taalgebruik, alledaagse woorden en haal onnodige metaforen, gezegden en spreekwoorden eruit. Kijk uit voor jargon. Kort lange alinea’s in of split ze in tweeën door een witregel toe te voegen. Twijfel je over het taalniveau van een woord? Check dan of het B1 is op www.ishetb1.nl.

Naast het leesniveau, is het ook belangrijk dat je de tekst goed kunt zien. Een kleine miljoen Nederlanders is namelijk kleurenblind. Uit onderzoek blijkt dat bijna 20% hierdoor ook moeite heeft met het lezen van webteksten. Daarom is het belangrijk dat er voldoende contrast is. Donkere letters op een lichte achtergrond zijn het best leesbaar. Dit hoeft niet per se zwart op wit te zijn, maar hoe meer contrast hoe beter. Bij Greenberry checken we of het contrast aan de WCAG-richtlijnen voldoet. Onze designers gebruiken hier een plugin als ‘WCAG Color contrast checker’ van Google of ‘Contrast’ van Figma voor.

Daarnaast kan het ook zijn dat je lezer analfabeet is. Het blijkt dat slechts 4% van de politieke partijen in het verkiezingsprogramma aandacht aan analfabetisme besteedt. Dat terwijl er naar schatting 250.000 mensen in Nederland analfabeet zijn. Een manier om analfabeten te helpen is om te zorgen dat je teksten voorgelezen kunnen worden door een screenreader.

Bij Greenberry schrijven we soms over gevoelige onderwerpen. Denk aan teksten voor slachtoffers van seksueel of huiselijk geweld met het doel om de meldingsbereidheid te vergroten. Bij dit soort webteksten is het belangrijk om de weerstand te verlagen zodat de informatie beter overkomt.

Voor de teksten op de website van het Centrum Seksueel Geweld zijn we bijvoorbeeld in gesprek gegaan met hulpverleners en ervaringsdeskundigen. Zij hebben direct contact met slachtoffers. Van hulpverleners leerde ik dat woorden als ‘dader’ of ‘verkrachting’ de lezer afschrikt, omdat de termen veel te heftig zijn. Door bepaalde termen in je teksten te vermijden, zorg je dat je lezers niet afschrikt en dichter bij je doel komt; namelijk de drempel bij slachtoffers verlagen om een melding te doen.

Daarnaast werkt alleen al het benoemen van de twijfels van je doelgroep drempelverlagend. Dit komt omdat lezers zichzelf herkennen in je teksten en zo kunnen denken: ‘hey, het is oké dat ik me bang of eenzaam voel.’

Weet jij hoe visueel geletterd jouw doelgroep is? Visuele geletterdheid is het vermogen om de informatie in afbeeldingen te herkennen, te interpreteren en te duiden. Beelden kun je net als teksten lezen. Iemand die niet visueel geletterd is, heeft moeite om de afbeeldingen te begrijpen en dat zorgt voor verwarring. Het is ook belangrijk om te letten op diversiteit in beeld. Hou rekening met geloof, achtergrond, afkomst, seksuele geaardheid, etc. Dit is ook belangrijk in illustraties.

Voor inclusieve teksten is het fijn om je doelgroep bij de hand te nemen en vragen over de afbeelding te beantwoorden. Hoe beter de antwoorden, hoe beter iemand in staat is om de afbeelding te begrijpen. Voeg daarom een uitgeschreven tekst toe aan je afbeelding. Beantwoord daarin vragen als: ‘wie maakte dit beeld?’, ‘wat zie je?’, ‘welke vorm heeft het beeld; is het een tekening, foto, collage of een video?’. Mogelijke vragen die je kunt beantwoorden in zo’n uitgeschreven tekst (ook wel ‘alt-tekst’ genoemd) kun je bijvoorbeeld vinden op de website van de Rijksoverheid.

Aannames als ‘mijn lezers weten alles van dit onderwerp’ of ‘mijn teksten worden van A tot Z gelezen’, zijn gevaarlijk. Het is soms beter om het kennisniveau van je lezers te onderschatten dan te overschatten. Zo kunnen alle lezers je verhaal goed volgen. Daarnaast is een informatieve tekst geen spannende thriller die je lezer in één adem uitleest. Zorg dus dat je de belangrijkste zaken op een rij zet, voordat je lezers zelf gaan bepalen wat belangrijk is en wat niet.

Let ook op aannames over gender en seksualiteit. Soms ga je er als schrijver vanuit dat bepaalde woorden mannen aanspreken en vrouwen afschrikken, of andersom. Of je laat mensen in antwoordformulieren man of vrouw aankruisen terwijl iemand zich niet herkent als man of vrouw. Je kunt pas echt weten welk taalgebruik je doelgroep aanspreekt door te testen, testen en nog eens te testen. Stel je doelgroep vragen als ‘zou je na het lezen van deze tekst solliciteren?’ of ‘waar haak je af in de tekst en waarom?’

Het kan ook voorkomen dat je voor een bepaalde klant rekening moet houden met de wettelijke verplichtingen voor digitale teksten, bijvoorbeeld bij de Rijksoverheid. De overheid heeft haar eigen toegankelijkheidseisen, waarmee wij rekening moeten houden bij het bedenken van de componenten op een website, het maken van het visuele design en het schrijven van onze teksten. Deze eisen zijn te vinden op de website https://www.digitoegankelijk.nl/.