Greenberry Talk: design thinking in het publieke domein

"Voor veel beleidsmakers is het niet gebruikelijk om met iets te starten waarvan de oplossing nog niet helder is. Als je alleen een proces hebt om op te vertrouwen is dat wennen." Mandy vervolgt: "Bij De Krijtclub hebben we daarom een droom en een kompas geformuleerd nog voordat we het design thinking proces startten. Hierin staan publieke waarden centraal en gaan we uit van een stip op de horizon. Deze helpen kaders en richting te geven aan het team, zonder de oplossing aan te dragen. En het geeft bestuurlijk comfort. Ze zijn niet in beton gegoten, tijdens het proces krijg je input die zorgt voor continue aanscherping van de droom en het kompas."

Bij de start van het proces hoorde Mandy vaak van collega’s en opdrachtgevers dat inwoners zoveel mogelijk betrokken moesten worden. In het gesprek hierover haalde ze een uitspraak van Alain (Greenberry) aan om aan te geven dat de inwoner niet altijd zin of tijd heeft om aan te sluiten.: "Je kunt jezelf zien als een supermarkt expert: je gaat elke week naar de supermarkt. Maar je zit er niet op te wachten dat je elke keer bij de kassa om verbeterpunten wordt gevraagd." Aanvullend realiseerde Mandy "en soms wil je misschien ook juist wel een keer de vakkenvullers spreken. Dat is vergelijkbaar met de professionals die De Krijtclub spreekt, zo betrek je de leefwereld van de professional die met en voor de inwoner werkt."

Eenmaal gestart met een design thinking project wisselt het tempo nog wel eens. Mandy: "Waar we als professionals vaak de neiging hebben continue voortgang te boeken en met een oplossing onder de arm de wijk in te gaan, is het hier een spel van continue vertragen en versnellen."

Als voorbeeld van een versnelling noemt Mandy het doen: het voeren van gesprekken, de wijk ingaan en het opleveren van resultaten. "Maar durf te vertragen om de verdieping op te zoeken en keuzes te maken. Dit is belangrijk als je impact wilt maken. Wij hebben bijvoorbeeld lang stilgestaan bij het scherp krijgen van het probleem en de ontwerpvraag. Hierin was een gemeenschappelijke taal en nuance binnen het team belangrijk."

"Ambtenaar is een vak apart, een vak om trots op te zijn. En apart is goed! Het is een vak wat erg in ontwikkeling is. Er liggen grote uitdagingen voor ons op het gebied van het klimaat, woningnood, arbeidsmarkt of zorg. Dus we kunnen onze lol op! Er liggen mooie taken voor ons."

Maar, geeft Mandy aan, "ook ontwerpers kunnen hun lol op. Juist nu hebben we verbeeldingskracht nodig. Daarom denk ik dat ontwerpers altijd betrokken moeten worden. Dat kun je als ambtenaar niet even leren, of er bij doen. Anderzijds is het belangrijk dat de ambtenaar in het ontwerpteam zit. Zij kunnen goed omgaan met verschillende belangen, het sturen op publieke waarden, het werken in netwerken, en het verhaal maken waarom we doen wat we doen en wat het oplevert."

Een transdisciplinair team zorgt voor nieuwe invalshoeken, patronen en oplossingen. Met die reden hebben de leden van het ontwerpteam De Krijtclub verschillende achtergronden. "Aan het begin hebben we elkaar echt moeten leren kennen, we gebruiken verschillende taal en kijken anders naar vraagstukken. Op sommige momenten is dat niet leuk en schuurt het, maar achteraf zie je daar juist de waarde van in. Juist op de momenten dat we moeten kiezen, komen de verschillen omhoog. We hebben geleerd dat je de ruimte moet nemen voor gesprekken hierover, en de droom en het kompas hielpen hier ook weer bij."

De wereld van een gemeente en ontwerpers botst nogal eens. In taal, in snelheid. En daarbij kom je tijdens het ontwerpproces, in bijvoorbeeld het sociaal domein, in contact met tal van andere organisaties, waar ieder zijn eigen taal en werkelijkheid heeft. "Om die werelden nader tot elkaar te brengen heb ik aan het begin een masterclass 'hoe werkt een gemeente' gegeven aan het ontwerpteam. Dat hielp!" 

"In de schuring die dit oplevert laten we ook zien dat het wel lukt, we komen tot een andere taal en verbinden de werelden zo met elkaar. De naam De Krijtclub is daar een mooi voorbeeld van, die spreekt tot de verbeelding in ieders wereld. En wat in scrum de 'review' heet noemen wij het 'kijkje in de keuken'. Nu hoeven we niet meer uit te leggen wat dat is."

"Wat ik mooi vind aan ontwerpprocessen is dat je al doende aan het leren en bijstellen bent. Het kortcyclische trekt mij enorm aan. Juist in maatschappelijk complexe vraagstukken.” Volgens Mandy is het ontwerpproces een verandering op zichzelf, en dat is dan ook haar laatste les voor vandaag: "Je leert van elkaar, in het team met wat inwoners ervaren. Leg vast wat je hier leert voor andere complexe maatschappelijke opgaven en andere ontwerpteams. Maar ook op verticaal niveau, wat leer je over systeemverandering? Wat moet je bijvoorbeeld opschalen naar ministeries?" Het bewust leren vraagt wel iets extra's van het team. "Reserveer hierop denk en doe kracht binnen het team. Anders blijft het proces en het geteste concept bij iets eenmaligs, maar je hoopt natuurlijk dat de lessen ook ergens beklijven: dat het gangbaar wordt. Ambtenaren kunnen hier een mooie rol in pakken.”